Starzenie się psów jest procesem fizjologicznym prowadzącym do wolno postępujących zmian w przemianach metabolicznych składników odżywczych, osłabienia funkcji poszczególnych narządów, spowalniania procesów regeneracyjnych, obniżenia odporności oraz zmniejszenia umiejętności adaptacyjnych organizmu do nowych warunków. Starzenie jako proces biologiczny bazuje na dwóch zależnych od siebie mechanizmach: nasileniu procesów zapalnych oraz kumulacji skutków stresu oksydacyjnego. Wraz z wiekiem intensywność tych procesów ulega nasileniu czego konsekwencją są nagłe zmiany w zachowaniu psa obserwowane przez Opiekuna. Wiele chorób przewlekłych, które powszechnie występują w populacji ludzkiej (otyłość, zapalenie stawów, niedoczynność tarczycy i cukrzyca) i które są związane z chorobami współistniejącymi, wiąże się również z podobnie wysoką liczbą chorób współistniejących u psów. Nie będzie zatem przesadą, że pies i jego Opiekun starzeją się w podobny sposób a dbając o dietę starzejącego się psa, jej suplementację oraz wzbogacenie środowiska (ochrona medyczna, aktywność fizyczna, stymulacja funkcji poznawczych) możliwe staje się „łączne” i wzajemne dbanie o siebie w czasie procesu jakim jest „zdrowe starzenia się”.
W czasie procesu starzenia się dochodzi przede wszystkim do zmniejszenia efektywności endogennego systemu przeciwutleniaczy, którego fizjologiczną rolą jest kontrolowanie ilości wolnych rodników w organizmie a przez to niedopuszczanie do uszkodzeń wolnorodnikowych ważnych dla każdej komórki składników: kwasów tłuszczowych, białek, enzymów i materiału genetycznego. To właśnie związane z wiekiem nasilenie uszkodzeń tych składników prowadzi do kumulacji drobnych zmian, które nasilając się prowadzą do zwiększenia ryzyka rozwoju chorób neurozwyrodnieniowych, kardiologicznych, chorób skóry i stawów oraz chorób nowotworowych. To właśnie nowotwory są najpowszechniejszą przyczyną śmierci psów starszych. Z tego też powodu wszelkie działania prowadzące do zwiększenia w diecie zarówno ilości, jak i różnorodności substancji biologicznie czynnych o działaniu przeciwutleniającym skutkują wydłużeniem życia psa oraz poprawą komfortu jego życia. Wśród takich związków najsilniejsze właściwości przeciwutleniające wykazują polifenole, flawonoidy, karotenoidy oraz witaminy przeciwutleniające. Ich łączne stosowanie wykorzystujące ich lipo- i hydrofilowe właściwości przyczynia się do efektywnego zwiększenia ich stężenia we krwi i skutecznego działania w każdej komórce. Obniżeniu ulegają stężenia markerów oksydacyjnych uszkodzeń wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, kwasów nukleinowych oraz białek. Ma to szczególne znaczenie w kontekście starzenia się mózgu. Liczne dowody naukowe potwierdzają zasadność wzbogacania diety psów dorosłych (po 7 roju życia) w celu poprawy zdolności kognitywnych psów starszych i starych. Kompleksowe działanie substancji biologicznie czynnych zawartych w ekstraktach: z owocu granatu właściwego zawierający kwas elagowy, z korzenia rdestowca ostrokończystego zawierający trans-resweratrol, z kwiatów perełkowca japońskiego będący źródłem kwercetyny, z zielonej herbaty Camellia sinensis łącznie z kurkuminą, astaksantyną i witaminą E zapewniają wysokie wartości potencjału przeciwutleniającego osocza psów. Ich synergistyczny mechanizm działania chroni komórki psów dorosłych przed nadmierną kumulacją wolnych rodników a w przypadku psów starzejących hamuje skutki działania stresu oksydacyjnego.
Niemniej istotnym procesem, który nasila się w czasie starzenia się są zmiany o charakterze zapalnym, które wyczerpując rezerwy regeneracyjne komórek przyspieszają zmiany m.in. w skórze, stawach, komórkach nerwowych. Dlatego też suplementowanie diety psa w takie substancje jak: ekstrakt z kadzidłowca indyjskiego będący źródłem kwasu bosweliowego łącznie ze źródłami kwasów: eikozapentaenowego (EPA) i dokozaheksaenowego (DHA), beta-alanina i olej z konopi z jednej strony hamują procesy zapalne a drugiej są źródłem eikozanoidów, które wywierają efekt przeciwzapalny. Kontrola intensywności procesów neurozwyrodnieniowych jest skuteczną metodą wydłużania funkcji mózgu nawet u psów już starych.
Wraz z wiekiem pogorszeniu ulega efektywność procesu trawienia składników odżywczych w przewodzie pokarmowym. Odpowiednia dieta łącznie z jej suplementacją usprawniają proces trawienia oraz intensyfikują wchłanianie składników odżywczych wpływając na parametry odżywiania psa, zarówno dorosłego, jak i już starzejącego się. Do składników diety o silnym wpływie na procesy trawienia należą probiotyki, prebiotyki oraz glutamina czy glukozamina. Ponieważ działanie probiotyków jest bardzo szerokie, wydają się one obecnie koniecznym „must-have” diety każdego psa. Regulują pH treści pokarmowej intensyfikując procesy trawienia, stymulują wytwarzanie krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych odżywiających enterocyty, kontrolują ilość i jakość mikroflory komensalnej treści przewodu pokarmowego, produkują bakteriocyny oraz co jest szczególnie istotne dla funkcjonowania całego organizmu: poprzez stymulację komórek układu odpornościowego zlokalizowanych w ścianie jelita wywierają efekt immunostymulujący i immunomodulujący. W połączeniu z prebiotykami: mannanooligosacharydami efekt ten jest nasilony i bardziej efektywny.
Kompleksowe i synergistyczne działanie wszystkich substancji biologicznie czynnych ma hamować proces starzenia się, zintensyfikować zdolności naprawcze komórek czego końcowym efektem jest zapewnienie komfortu życia psa wchodzącego w starość – zdrową starość.
dr Jacek Wilczak
Adiunkt w Zakładzie Biochemii i Dietetyki w Katedrze Nauk Fizjologicznych Instytutu Medycyny Weterynaryjnej SGGW w Warszawie